Feto bele.
Iha blog ida ne'e hau sei ba hakerek konaba Feto mos bele, tuir buat ne'ebe hau hatene no hasoru.
1. Historia Feto iha tempo uluk no Feto no Feto sira agora.
Historicamente Timor-Leste hanesan nasaun ida ne'ebe foin mak ukun durante tinan15 anos, ne'e signifika katak Timor nia idade sei jovem hela, maibe mudansa no progresso barak ona mak atinje maske nei-neik maibe bei-beik no ba bei-beik.
Hanesan nasaun ida Timoe-Leste
mos iha lei oi-oin hodi bele garante paz estabilidade ba povu hotu-hotu atu
moris iha igualidade nia laran, oinsa atu kria paz ne’e mak Timor-Leste iha lei rasik konaba igaulidade
genéro iha konstituisaun RDTL.
Maske iha istoria Timor nian,
feto ladun hetan opurtunidade tau kultura balun ne’ebe hanesan feto nia
direitu.patriarka mak sistema kultural ne’ebe iha bele foti nu’udar exemplu,
iha passadu feto nia envolvimentu menus tebes iha area economia, servico
publiku, no seluk tan, tan de’it lao tuir kulutra ne’ebe defini katak 50% mane
mak iha direito atu servisu buka osan lidera no sai lideransa, no feto labele
feto 50% mak iha uma de’it, feto so bele tein hare labarik no prepara buat hotu
ne’ebe laen presija. Situasaun ida ne’e halo feto sira lakon sira nia direitu.
Realidade ne’ebe ita hasoru agora
no ita hare hamutuk mak envolvimetno feto nian barak ona iha area
desenvolvimento nian hanesan iha edukasaun, saúde, infrasntrutura, politika
socioeconomia nst. Feto hader ona husi sira nia tauk ba presaun sira iha
passadu nian, tan ne’e feto Timor mos esforsu makas hodi kontribui be
desenvolvimento nasaun ida ne’e nian ita bele hare iha aspektu edukasaun feto
barak no maioria agora hetan ona edukasaun ne’ebe diak no igual ho mane sira.
Iha saúde nian ita bele hare
katak tratamentu ba feto no mane hanesan ona, laiha tan discriminasaun iha
ne’eba. Nune’e mos ho infrasntrutura feto barak mak lidera kompanhia ho sira
nia matenek iha area tekniko civil nian, maske feto ema dehan fisicamente
fraku, maibe ida ne’e la sai barreira atu sira desenvolve an. Iha politika nian
feto matenek ona oinsa foti desijaun, mudansa signifikante balun mak ita hotu
bele hare iha parlametu nasional inklui mos feto barak, iha partidu mos. Feto
nia envolvimento makas iha ne’eba no kontribui tebes ba progressu tomak. Iha
area social no economia nian feto barak mak inklui ona, no harii bussines rasik
ne’ebe bele ajuda sustenta sira nia vida lor-loron nian.
Feto barak mak oras ne’e inklui
mos iha servico media nian servico ne’ebe uluk ema hotu dehan risku tebes ba
feto tamba tenki hasoru situasaun oi-oin. Maibe iha indepandencia ida ne’e feto
barak mak hili dalan hodi hakna’ar an iha area joranlista nian ne’ebe nia
servico lor-loron mak fornese informasaun ne’ebe los ba publiku.Servico ida
ne’e komtradiz ho kultura pasadu nian, tan ne’e feto barak no feto hotu-hotu
hakarak hatudu katak feto mos bele no feto bele duni.”FETO TIMOR FETO MATENEK”.
Ho factos sira ne’e hotu hau
hakarak liu konvida feto hotu-hotu atu tane sira dignidade ho deigno, dignifika
ita nia heroina sira ne’ebe luta ona ba ita nia direitu hodi nune’e ita tenki
hatudu duni katak feto timor mos bele no feto bele duni.
Hare ba situasaun realistiku sira
ne’e ne’ebe fo resumo mai ita katak povu Timor matenek no matenek ona, atu fiar
ba feto hodi kaer kna’ar balun importante barak ne’ebe suporta ba
desenvolvimento no prosperidade Timor nian.
Atu klarifika de’it katak feto
laos mai atu kompete ho mane sira,tan kolia konaba ida ne’e ita labele atu hare
ida-idak tan feto ho mane iha diferensa balun iha parte fisiku nian, ida ne’ebe
feto iha, mane labele iha, nune’e mos ho ida ne’ebe mane iha feto labele
iha.Tan ne’e ho diferensa ne’ebe ita iha hodi kompleta malu, feto ajuda
mane no mane ajuda feto ho diferensa hodi kompleta ida ne’e mak furak liu. Feto
sai parseiro ba mane hodi hare familia tamba paz ne’e mai uluk husi familia, no
mane proteje feto ho forsa ne’ebe sira iha. No suporta malu iha area hotu hodi
nune’e bele tane malu ho dignidade nafatin no nudar cidadaun civiku.
